Zazalar Kimdir?

             

                 Zazalar kimdir?

•   Zazalar, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dillerine ait bir dil olan Zazacayı konuşan ve Türkiye'nin çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi'nde yaşayan bir halk.
• Zazaların dili Zazaca(Zazaki, Dılmi) olmakla birlikte, Zazalar arasında çiftdillilik veya çokdillilik göze çarpmaktadır. Yaşadıkları veya göç ettikleri coğrafyanın siyasi ve demografik koşullarına göre Türkçe, Arapça, Kürtçe gibi diller de konuşulur. Zazaca Türkiye'de en çok Tunceli, Elazığ, Bingöl vb. ilçelerde konuşulmaktadır. Kürdolog Vladimir Minorsky ve Oskar Mann'ın tezlerinden de anlaşılacağı gibi Zazaca zannedildiği gibi bir Kürt lehçesi değildir ve başlı başına bir dildir. Zazalar ve Kürtler yıllardır aynı topraklarda iç içe yaşamış olmaları dolayısıyla tabiki kültür etkileşimi olmuştur fakat Zazaca ve Kürtçe birbirinden bağımsız iki dildir. Bu olay ise günümüz Türkiyesinde siyasi ve toplumsal alanlarda özellikle mevzu bahis olan tartışma konusudur.

                                                            Zazaca

     Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani diller gurubun Kuzey-Batı koluna dahildir. Beluçi, Gorani ve Sengseri dilleriyle Kuzey-Batı kolunun Hyrkani (Gurgan) alt gurubunu teşkil etmektedir. Zazaca’nın diğer akraba olduğu diller arasında Talişi, Mazenderani, Semnani, Gileki, Tati, Herzendi, Kürtçe, Farsça sayılabilir. Kelime yapısı ve kimi önemli sözcükler açısından Zazaca’ya yakın olan diller Kuzey-İran’da, Hazar Denizi kıyısında konuşulan dillerdir. Onun dışında Anadolu’da konuşulan Kurmanci-Kürtçesiyle yüzyıllarca ortak coğrafya paylaştığından dolayı bir dil yaklaşımı olmuştur. Zazaca üzerine Türkiye’de, özellikle siyasette bir Kürt lehçesi olarak bilinen bir süregelen bir durum mevcut. İrani dillerin dilbilim dalı olan İranoloji’ye göre ise Zazaca bir Kürt lehçesi veya dili değil, başlıbaşına bir dildir. Kürtler’in siyasi ve sayısal olarak Zazalar’a göre daha üstün olması, Zazalar’ın ve Zazaca’nın varlığı konusunda epey bir baskı oluşturmuştur. Zazaca hakkında siyasette ve halk arasında, özellikle Batı-Anadolu’da yaygın olan “Kürt lehçesi” diye yanlış bir tanımlama vardır. Fakat özellikle son yıllarda yavaş yavaş açığa çıkan araştırmaların,tezlerin ve bilirkişilerin sayesinde bu asılsız görüş düzeltilmektedir. Türkiye’de Türkçe’nin dışındaki yerli dillere uygulanan baskıdan ve inkardan dolayı Zazaca hakkında herhangi bir bilimsel kaynak bulmak pek güç. Bundan dolayı Zazaca Türkiye dışında, özellikle Almanya’da araştırılabilip, bilimsel olarak İrani diller arasındaki yeri saptanmıştır.

Zazaca'nın lehçeleri

Bazı dilbilimcilere göre Zazaca iki lehçeden oluşur;

• 1-Dersim lehçesi
• 2-Siverek lehçesi

Almanya Frankfurt'da bulunan "Zaza Dil Enstitüsü" ve Frankfurt Üniversite'ne göre ise Zazaca üç lehçeden oluşur;

• 1-Kuzey Zazaca; Alevi Zazalar tarafından konuşululur.
• 2-Merkez Zazaca; Elazığ-Bingöl yöresinde ve daha çok Şafii Zazalar tarafından konuşulur.
• 3-Güney Zazaca; Siverek-Gerger-Diyarbakır-Mutki hattında ve daha çok Hanefi Zazalar tarafından konuşulur.

Kuzey ile Güney lehçeleri, Merkez Zazacaya oranla gramer ve sözcük dağarcığı bakımından birbirine daha yakındır. Örneğin, Kuzey lehçesini (Dersimce) konuşan bir Tuncelili Zaza ile Merkez lehçesini konuşan Bingöllü bir Zaza'nın anlaşması oldukça zordur.

• Zazaca’yı ilk olarak başlıbaşına bir dil olduğunu, yaptığı derleme, araştırma ve incelemeleriyle kanıtlayan ilk dilbilimci Oskar Mann’dır. Oskar Mann Zazacanın başlı başına bir dil olduğunu belirtmiştir ve Oskar Mann’ın 1903’ten 1907’ye kadar yaptığı araştırmalarını ilerletip kitap haline getiren Karl Hadank, “Die Mundarten der Zâzâ” adlı bilimsel eseri 1932 yılında kitaplaştırmıştır. 

Zazalar'ın etnik kimliği üzerine iddialar

Zazalar'ın sınıflandırılması politik bir tartışma konusudur. Bir çok forum ve katılımcı sözlük formatındaki sitelerde de tartışmaya açılan bu konu, üyelerin kaynak belirtmeksizin verdikleri iddialar vb. olayı çarpıtmaktan başka bir şey değildir.Bu tartışmada üç farklı iddia mevcuttur. Birinci grup Zazaları başlı başına ayrı bir milliyet olarak görmekte; ikinci grup Zazaları Kürt olarak saymakta; üçüncü grup ise Zazaları Türk olarak değerlendirmektedir. Ancak bu ikilemde Zazaca'nın Kürtçe'den bağımsız bir dil olduğu ve Zazaların Kürt olmayıp Kürtler tarafından asimilasyona uğradığı tezi ağırlıklıklı olarak savunulan ve birçok tarihçi ve dilbilimci tarafından kanıtlanmış olan tezdir. Farklı bir iddia daha ise Kürtlerin bir asimilasyon politikası izleyerek Zazaları kendi bünyesine katarak nüfusunu arttırma çabasında olduğudur.

 en ciddi savunulan tez ise ülkemizde özellikle Türk Tarih Kurumunun eski başkanlarından Prof.Dr. Halaçoğlu tarafından dillendirilen bu teze göre Zazalar Kürt ya da Türk değildir. Zazaca da zannedildiği gibi Kürtçenin bir lehçesi değildir. Zazaca bilenlerin Kürtçeyi anlamaması ve zaza büyüklerinin kendilerini kürt olarak tanımlamayıp biz kürt değiliz demeleri bu tezi kuvvetlendirmektedir.

• Zazaların Kürt ya da Türk olmadığını en büyük kanıtı ise konuştukları dil olan Zazacadır: Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani diller gurubun Kuzey-Batı koluna dahildir. Beluçi, Gorani ve Sengseri dilleriyle Kuzey-Batı kolunun Hyrkani (Gurgan) alt gurubunu teşkil etmektedir. Zazaca’nın diğer akraba olduğu diller arasında Talişi, Mazenderani, Semnani, Gileki, Tati, Herzendi, Kürtçe, Farsça sayılabilir. Kelime yapısı ve kimi önemli sözcükler açısından Zazaca’ya yakın olan diller Kuzey-İran’da, Hazar Denizi kıyısında konuşulan dillerdir.

3 AYRI İDDİA

• TBMM'ye de yansıyan Zazalar hakkında 3 ayrı iddia var. Dünyaca ünlü Alman dil bilimci Prof. Dr. Jost Gippert'e göre Zazaca, İrani dil grubundan bir dil ve Kürtçeden tamamen ayrı. HDP'ye yakın çevrelere göre ise Zazalar ayrı bir millet olmadığını savunmaktadırlar. Bir diğer iddia ise Zazaların Türk olduğu yönünde.''

TARIHTE KURULAN ZAZA DEVLETLERİ

1-) Büweyhi Zaza imparatorluğu (932-1062): Abbasi halifesini yenmiş sinirlarini, Anadoludan Hint okyanusuna dek geliştirmişlerdi.

2-) Bevandi Zaza Devleti (M.S.665-1349): Bu devlet 384 yil ayakta kaldi. Hazar denizinin güneyinde kurulmuştu.

3-) Ziyari Zaza devleti (927-1090): Tabaristan ve Gurgunda kuruldu. 163 yil ayakta kaldi.

4-) Kengari Zaza Devleti (916-1090): Azerbaycan ve Kuzeybati iranda hüküm sürdü.

5-) Kakuyi Zaza devleti (1008-1119)

6-) Badh Zaza Kralligi (983-1085->1847): Bu krallik tarihi sosyal eşitlikçi kahraman olan babekin ailesidir. Büyüyüp gelişince Merwani Devleti olarak anilmaya başlandi

7-) Zend Zaza Devleti: Daha önce Horosanin Deh Pari bölgesine sürülen klanlarindan Zendler beklenmedik bir biçimde devletlerini kurdular. Eyyubiler ve Büweyhiler kadar gelişip büyüdüler.
Bu devleti Kerim Han (1750-1779) kurmuştu. Başkenti Şiraz olarak ilan etti.

8-) Part imparatorlugu

                           9-) Sasani imparatorlugu

                                                10-) Deylaman - Deylamistan

Diğer bazi önemli Zaza Hanedanliklari: Gilan, Ruyan, Cestani ve şebinkani

Zazalar ile ilgili bir görüş..

'' ZAZALAR ZAZADIR DÜNYANIN EN GENİŞ DİLİNE SAHİPTİR ARAŞTIRABİLİRİSİNİZ ZAZACANIN RUSÇAYLA, İNGİLİZCEYLE ,İTALYANCALA , FARSÇAYLA , VE DİĞER İRANDA YAŞAYAN İRANİ KAVİMLERLE DİL BENZERLİĞİ VAR DİĞER ÜLKELERİ SAYMIYORUM BİLE SİZE BUNUN GERÇEKLİĞİNİ İKİ ÖRNEKLE VERİYİM ÖRNEĞİN RUSÇADA SOĞAN = PİYAZ ZAZACADA DA PİYAZ DIR DİĞER ÖRNEK İNGİZLİZCEDE İSİM= NAME AYNI ŞEKİLDE ZAZACADADA NAMEDİR DİR ZAALARIN NÜFUSU KÜRTLERDEN FAZLADIR GERÇEK ZAZA NÜFUSU TÜRKİYEDE 8 - 10 MİLYON KÜRT NÜFUSU İSE = 6 MİLYON KÜRTLER ZAZALARIN VARLIĞINI HAZMEDEMEDİĞİ İÇİN ZAZALAR KÜRT DÜR DİYOR YOK EFENDİM DİLLERİ BENZİYORMUŞ  MADEM DİLİMİZ BİRBİRİNE BENZİYORSA O ZAMAN SİZ ZAZA SINIZ BİZ NİYE KÜRT OLUYORUZ Kİ BU BİR İKİNCİSİ KÜRTÇEYLE ZAZACA ARASINDA MİLYONLARCA KAT FARK VARDIR ALTI ÜSTÜ Bİ KAÇ KELİME BENZERLİĞİ VAR O KADAR O KELİMELERDE HEPSİ ZAZACA KÖKENLİDİR KÜRTLER KALKIP KULLANIYOR .... BİRDE KALKIP KÜRTÇE DİYE BİR DİL YOK DİYOLAR. KÜRTÇENİN % 70 İ FARSÇA % 20 Sİ TÜRKÇE %10 ARAPÇA VEYA BAŞKA DİLDEN ALMADIR ''        

• ''Zazalar yemek yedikleri kaba sıçmazlar'' sözü ait olduğu devlete, toprağa ihanet etmezler ve daima yanlarında olur anlamındadır.
•    Zazalar kürtür diyenlerin aklına şaşa kaldım. Zazalar mekan tanımaz. Yaşadıkları heryer vatanlarıdır. Orayı koruyup kollarlar. Zalime karşı durmak kanlarında vardır. Kürt falanda değiliz. Kürtler her dilden birşeyler kopararak dil olmuştur. Kürtlerin %99'u Zazaca bilmez. Ama Zazaların %90'ı kürtçeyi bilir. Buda en büyük kanıtıdır..